مقدمه

با وجود سابقه طولانی پرورش ماهی در استخر, سابقه تكثیر مصنوعی ماهیـان كوتاه است. اولین گام در لقاح مصنوعی به وسیله دانشمند آلمانی لدویك یا وبی (1711-1784)برداشته شد. او از ماهی ماده ونر قزل آلای آماده بصورت جداگانه تخم واسپرم به دست آورد وآن ها را با هم مخلوط كرد كه این اولین لقاح مصنوعی تخم ماهی بود. در مورد ماهیـان پرورشی گرمابـی در سال 1930 مولـدین آماده از محل های تخم ریزی طبیعی صید ولقاح مصنوعی داده شدند. ولی القاء تخم ریزی به مولدین با روش تزریق , در سال 1934 به وسیله زیست شناسان برزیلی آغاز شد و بعد در آسیـا واروپـا وآمریكای شمالی توسعه یافت. در سال 1958 مولـدین كپور نقره ای وسرگنده پرورش یافته در استخرهای خاكی با تزریق عصاره غده هیپوفیز ماهی كپـور معولی به صورت مصنوعی تكثیـر شدند ودر حال حاضر مولـدین ماهیـان مختلف با استفاده از هورمـون های مصنـوعی وغده هیپوفیز ماهیان در سطح وسیع مورد تكثیر مصنوعی قرار می گیرند.

ابعاد استخر پرورش ماهی

 یکی از مهم‌ترین موضوعات در رابطه با پرورش ماهی، انتخاب مکان مناسب جهت پرورش ماهی است. با توجه به این که ماهیان جزو موجوداتی هستند که به فضای زیادی جهت پرورش نیاز ندارند و می‌توانند در محیط‌ های کوچک نیز به پرورش آن‌ها پرداخت, گفته می‌شود در حوض صد متری نیز می‌توان شروع به پرورش ماهی کرد اما باید توجه داشته باشید که با رشد ماهی‌ها نیاز به استخرهای بزرگ‌تر خواهید داشت. درحالت عادی، یک زمین استاندارد برای شروع کار پرورش ماهی ، حدود 2000 مترمربع است. روش تولید ماهی‌ها معمولاً لایه‌ای است. به این معنی که پس از یک دوره رشد، آن‌ها را غربالگری کرده و بر اساس اندازه جدا می‌کنند و در استخرهای مخصوص به خود قرار می‌دهند.
  

ویژگیهای ماهیان پرورشی

• ماهیان پرورشي بايد سريع الرشد بوده ودر دوران پرورش به وزن متعارف مورد انتظار برسند.
• متناسب با ذائقه مردم منطقه بوده وبازارپسند باشند.
• علاوه بر مصرف غذاي طبيعي از اقلام غذايي ارزان قيمت ومصنوعي نيز تغذيه كنند.
• نسبت به شرايط نامناسب رژيم فيزيكوشيميايي آب وتغييرات حاصله از آن مقاوم بوده وسازگاري نشان دهد.
• در مقابل توركشي ودستكاري وبيماري ها مقاوم باشد.
• زندگي در شرايط متراكم وفوق متراكم را به خوبي بتوانند تحمل نمايند.
• امكان تكثير انبوه آنها وجود داشته باشد.
• امكان تهيه غذا وديگر احتياجات پرورش در منطقه وجود داشته باشد.

سود پرورش ماهی قزل آلا
مقدار سود یک کسب و کار جدید همیشه جزو مهم‌ترین دغدغه‌های کارفرمایان است. درباره پرورش ماهی قزل‌آلا با توجه به سابقه افراد باتجربه، می‌توان گفت که سود خالص حاصل از راه‌اندازی یک مرکز پرورش ماهی مناسب، بین 50 میلیون تومان تا 500 میلیون تومان است و با افزایش پرورش و توسعه کار، این مبلغ بالطبع افزایش خواهد یافت.

 انواع استخرهای پرورش ماهی و عمق استاندارد آن‌ها

 از اصلی‌ترین و مهم‌ترین مسائل در پرورش ماهیان تهیه استخرهای مناسب برای پرورش ماهیان است. این استخرها باید دارای کیفیت مناسبی باشند تا روند پرورش و رشد ماهی‌ها با مشکل مواجه نشود.
معمولاً در مراکز پرورش ماهی به طور معمول از سه نوع استخر استفاده می‌شود:
1.    استخرهایی نگهداری و پرورش بچه ماهی‌های 1 تا 3 گرمی
2.    استخرهایی برای نگهداری ماهیان پیش پرواری
3.    استخرهایی برای ماهیان پرواری

عمق استاندارد استخرهایی که برای ماهیان پرواری استفاده می‌شود، معمولاً بین 8/1 متر تا عمق 4/2 متر است. مقدار فضا برای پرورش ماهی در یک مترمربع، بین 40 تا 60 ماهی است. هر استخر به یک پمپ هوادهی مجزا نیاز دارد و به طور کلی هزینه تهیه پمپ‌های هوادهی حدود 17 میلیون تومان است. البته همان‌طوری که توضیح داده شد، در مقیاس کوچک‌تر با سرمایه‌گذاری محدود می‌توان کار را شروع کرد و در فرایند تولید در هر مرحله آن را توسعه داد؛ بنابراین می‌توان با حداقل سرمایه، 150 میلیون تومان کار را شروع کرد و با 200 الی 300 میلیون تومان آن را گسترش و توسعه داد. البته پیداست که قیمت زمین برای سرمایه‌گذاری در مناطق مختلف، حتی در شهرهای مختلف، متفاوت است و این مبالغ با توجه به این فاکتور می‌تواند تغییر یابد
سرعت جریان آب درون استخرها از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. اگر سرعت جریان آب کم باشد، تخمک‌ها و بچه ماهی‌ها به خطر می‌افتند و اگر سرعت جریان آب زیاد باشد، ماهی‌ها انرژی‌شان را صرف مقابله با جهت آب می‌کنند و روند رشد با کندی مواجه می‌شود.
 

مزایای پرورش ماهی قزل آلا نسبت به بقیه ماهی ها

 صرف انرژی کمتر: ماهی و سایر آبزیان جزء حیوانات خونسرد هستند و برای تنظیم و ثابت نگهداشتن حرارت بدن خود هی چ گونه انرژی صرف نمی کنند وبخش عمده آن ها در مقایسه با حیوانات دیگر استعداد رشد بیشتری دارند.

 وزن مخصوص: وزن مخصوص بدن ماهی و دیگر آبزیان شناور تقریباً نزدیک به وزن مخصوص آب بوده از این رو انرژی زیادی برای شناور کردن خود نیاز نداشته و انرژی به دست آمده از طریق غذا را صرف رشد می کنند.

 عدم تعارض با سایر کاربر ی ها: پرورش ماهی اغلب در اراضی درجه 3 و 4 ،غالبا 5 غیرقابل استفاده در امر کشاورزی صورت میگیرد و یا اینکه از آب های داخلی مثل دریاچه های طبیعی و مصنوعی، رودخانه ها، آبگیر ها و آب بندان ها برای پرورش ماهی استفاده می شود که اختلالی در امر کشاورزی ایجاد نخواهد کرد.

قابلیت تولید مثل: یک نوعی از ماهی ماده تیلاپیا (از مهمترین ماهیان آب شیرین پرورشی در دنیا) در یک سال در طول 3 ماه دوره زادآوری تعداد 2000 بچه ماهی تولید می کند. هر ماهی سوف قرمز (ماهی رودخانه ای پرورشی) در طول یک سال در مدت سه هفته دوره زادآوری تعداد 3 میلیون بچه ماهی تولید میکند. در حالیکه هر مرغ مادر در طول سال در یک دوره زادآوری 100 جوجه تولید م یکند. هر خوک ماده حدوداً سالی12 بچه و هر گاو یک بچه تولید می کند.

 ضریب تبدیل غذایی و صرفه اقتصادی آبزی پروری : ضریب تبدیل غذایی انواع ماهیانپرورشی به طور متوسط 1 کیلوگرم گوشت به ازای مصرف 2 کیلوگرم غذا است، این مقدار برای خوک 5 به 12 و گاو 12 به 45 است واین در حالیست که با انتخاب رو شهایمختلف پرورش ماهی و با توجه به رژیم های غذایی متفاوت در ماهیان، میتوان در پرورش های توأم، از تمامی تولیدات لایه های آب استفاده کرد که موجب بالا رفتن تولید در واحد سطح خواهد شد.

غذای ماهی قزل آلا

اگر مزرعه اي به بهترین شکل ممکن ساخته شود و بهترین بچه ماهی هم در آن رهاسازي گردد ولی مدیریت تغذیه در آن اعمال نگردد مسلما این مرکز به سودآوري نخواهد رسید.انتخاب نوع غذا و مقدار جیره روزانه مهمترین اصل در زمینه غذادهی می باشد. تعداد دفعات غذادهی نیز بستگی به وزن ماهی دارد به طوریکه بچه ماهی هاي حدود 10 گرم تا 6 بار در روز و ماهیان پروراري 1تا 2 بار در روز غذادهی می شوند. 
در پرورش ماهی تامین غذا بیشترین هزینه تولید را دارد. پس هرچه بتوان در این قسمت مدیریت بهتري اعمال نمود سودآوري کار بیشتر خواهد شد. براي اینکار باید به یک سري نکات توجه کرد: 
– با محاسبه میانگین وزنی ماهیان و مشخص کردن مقدار ماهی موجود در استخر(بیومس) ودماي آب مقدار دقیق
از مکملهاي معدنی و ویتامینی در جیره غذایی استفاده شود.

• نحوه غذا دهی باید به شکلی باشد تا همه ماهیان استخر از غذا استفاده نمایند و غذا هدر نرود.
• غذاي مورد نیاز باید در مکانی خنک و دور از نور مستقیم خورشید قرار گیرد و هنگام خرید غذا حتما به تاریخ تولید و مصرف آن توجه شود.
• پاکتهاي غذا باید بر روي پالت چوبی قرار گیرد.
• تهویه انبار باید به نحو مطلوب انجام گیرد.

عرضه و بازاریابی
لازم به یادآوری است که برای احداث یک مجتمع تولیدی باید به مسائل قانونی نیز توجه داشت از جمله اخذ مجوزهای لازم از مراجع ذیصلاح که می‌توان به اداره آب‌های زیرزمینی، منابع طبیعی، بهداشت و محیط‌زیست و… اشاره نمود. بازاریابی و جذب مشتریان با شیوه‌های مختلف از جمله تبلیغات وسیع در شبکه‌های مجازی، همکاری با مراکز صنایع غذایی و بسته‌بندی و ارائه محصول از تولید به مصرف بدون واسطه می‌تواند مؤثر واقع باشد.

فروش ماهی قزل آلا
امروزه در برخی از مجتمع‌های تولیدی برای جذب مشتری، ماهی به‌صورت زنده صید می‌شود و به‌ صورت پاک شده ارائه می‌گردد. حتی در کنار برخی از این مراکز، رستوران طبخ ماهی باکیفیت‌های مختلف احداث‌ شده است که این امر نیز می‌تواند به فروش و عرضه محصولات رونق بیشتری بخشد.