مورینگا یا گز روغنی به عنوان یک درخت بومی در بخش هایی از آفریقا و آسیا . مقاوم در برابر خشکسالی بوده که دارای ویتامین ها، مواد معدنی و مواد مغذی مفید بسیاری است. لازم به ذکر است که درخت گز روغنی به معروف به درخت معجزه، گیاهی است که تمام قسمت های آن شامل بذر، برگ و چوب آن قابل استفاده بوده و ضمن دارا بودن ارزشهای حفاظتی آب و خاک، زیستگاه حیات وحش، تامین علوفه، تولید سوخت، پرورش زنبور عسل، با خواص قابل توجه خود دارای ارزش غذایی بالا و مزایای دارویی نیز می باشد.بذر این گونه حاوی ۵۳/۹ درصد روغن بوده که در بازارهای جهانی به لیتری حدود ۱۰۰ دلار امریکا داد و ستد میشود.
بنابراین اجرای طرح مزرعه کشت گز روغنی (مورینگا) اشتغال زایی و درآمدزایی بالایی را برای کشور به ارمغان خواهد آورد و می تواند نقش کلیدی در اقتصاد منطقه ایفا نماید و در راستای سیاست های اقتصاد مقاومتی در جهت تامین نیاز داخل و ارتقاء ظرفیت تولید كشور در حوزه گیاهان داروئی باشد.لازم به ذکر است که، هدف اصلی سرمایه گذاری در این طرح انجام صادرات بالاخص به كشورهای اروپایی و صنعتی دنیا می باشد. محصولات به دست آمده از این طرح به شدت دارای كشش صادراتی بوده و سهم به سزایی از صادرات غیرنفتی كشور را می تواند به خود اختصاص دهد.
معرفی محصول
مورینگا اولیفرا درختی کمیاب، با رشد سریع، مقاوم در برابر خشکسالی، از خانواده مورینگاسهو بومی شبه قاره هند است. تیره مورینگاسه در آبوهوای گرمسیری و نیمه گرمسیری رشد کرده و در اندازههای مختلف از گیاهان کوچک تا درختان عظیم وجود دارند. گونههایی از درخت مورینگا اولیفرا در آبوهوای خشک مقاوم هستند و در نواحی خشک و نیمه خشک و هم در نواحی مرطوب رشد میکنند. این گیاه به دلیل غلافها و برگهای جوان آن کشت میشود. این برگ ها برای مصرف به عنوان سبزیجات و بذرهای آن که حاوی روغن فراوانبوده، برای در صنایع دارویی و بهداشتی کاربرد دارد.درخت مورینگا بومی شمال هند است، اما امروزه در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری آسیا، آفریقا و آمریکای لاتین بسیار رایج است. آنچه که در ایران به نام گز روغنی یا گاز رخ نما برده میشود درخت مورینگا پرگرینا میباشدکه در مناطقی از سیستان و بلوچستان و هرمزگان کشت میشود.گونههای مورینگا به عنوان یک درخت مقاوم در بسیاری از محیطها رشد سریعی دارند. لذا میتواند در انواع مختلف آبوهوا و شرایط زیرزمینی زنده بماند. بنابراین یک گیاه ایده آل برای شروع کشت در داخل خانه یا در حیاط خلوت محل زندگی شما میباشد.
درختان مورینگا از بذر یا قلمهها به راحتی رشد کرده و حتی در خاک ضعیف نیز کشت میشوند و با رشد طبیعی در صورتی که آسیبی نبیند، در حدود 3 تا 5 متر در سال ارتفاع می گیرد و می توان گفت این درختـان به طـور کلـی بـرای مـدت 12 سـال قادر به تولید محصـول خوبــی هستند. بر اساس تحقیقات انجام شده، رویشگاههای طبیعی این گونه به صورت درختزارهای تنک با تراکمی کم در ارتفاعات استانهای سیستان و بلوچستان و هرمزگان پراکنده میباشند.با توجه به ميانگين بارندگی سالانه حدود ۱۰۰ ميلی متر باران در سيستان و بلوچستان و بشاگرد گونه مقاوم اين نوع آب و هوا می باشد و حتی با 30 ميلیمتر بارندگی سالانه به زندگی ادامه می دهد، بدون اين كه به آب اضافی نياز داشته باشد. در واقع می توان گفت در فنوج و نيك شهر سيستان و بلوچستان، چابهار، كهنوج، بشاگرد و جنوب استان فارس و هرمزگان در سطح ۱ميليون هكتار (۱۱ اصله در هکتار) به طور طبيعي يافت ميشود و ميتوان با برنامهريزي سالي يك ميليون هكتار از زمينهاي درجه ۳ را به كشت اين درختچه با ارزش اختصاص داد.بنابراین با توسعه کاشت این گونه در باغهای الگوئی در استانهای محروم واقع در جنوب و جنوب شرق کشور میتوان ضمن ایجاد اشتغال، نسبت به ارزآوری آن نیز امیدوار بود.
درختگز روغني سالي ۲ بار بذر ميدهد و روغنی كه از آن گرفته ميشود يكي از گرانترين روغنهاي دنيا به شمار ميرود. از هر کيلو بذر آن ۲۱۲ گرم روغن به دست می آید. وزن هر دانه حدود نيم گرم است، پس هر درخت که حدود ۶ تا ۷ متر رشد ميکند قادر به توليد ۶۰ گرم روغن می باشد. اگر بتوانيم ۲۰۰ درختچه در هر هکتار کاشت کنيم ميتوانيم حدود ۱۲ کيلوگرم روغن از محصول در هر هکتار کسب کنيم.این محصول کاربردهای فراوانی در صنایع غذایی، جلاکاری، عطر سازی، روغن کاری چرخ دهنده های انواع ساعت ها، تهیه عسل دارویی، ایجاد نقش و نگار روی پارچه دارد. به طور مثال بذر این گیاه به صورت آجيل نیز مصرف دارد. از برگ اين گونه برای ماهيگيری استفاده میشود. چوب آن به دليل بالا بودن صمغ و روغن داراي خاصيت ضد موريانه است.
تجهیزات، مواد اولیه و تعداد پرسنل مورد نیاز
تجهیزات لازم برای اجرای این طرح:
- زمین محل اجرای طرح توجیهی کشت گز روغنی
- محوطه سازی
- ماشین آلات و تجهیزات کشاورزی موردنیاز
- وسیله نقلیه
- اثاثیه و ملزومات اداری طرح
برای اجرای این طرح در سطح یک هکتار به حدود 20 نفر پرسنل به عنوان منابع انسانی نیاز داریم.
خلاصه وضعیت سرمایه گذاری
میزان سرمایه لازم برای کشت درخت مورینگا در زمینی به مساحت یک هکتار با ظرفیت کاشت 200 درخت، حدود 50 تا 70 میلیون تومان تخمین زده شده است. دوره بازگشت سرمایه در این طرح حدود 2 سال بوده و نرخ بازده سرمایه آن نزدیک به 55 درصد می باشد.